İngilizcede ‘christmas’ olarak da bilinen ‘noel’, Fransızca bir kelimedir ve kökeni Latince ‘natalis’den gelir. Her yıl 25 Aralık, İsa’nın doğum gününün kutlandığı gün olarak da anılan Noel, dünyanın çeşitli ülkelerinde Kasım’ın son haftasından Ocak ayının ilk haftasına kadar Noel zamanı olarak bilinen dönemde farklı şekillerde kutlanır. Ülkemizde ise Noel, Christmas ile Yeni Yıl ya da Yılbaşı kavramları sıklıkla karıştırılırken, Türkiye’de ve dünyanın birçok ülkesinde 31 Aralık tarihi, yeni yılın kaşılandığı gün olarak bilinir. Noel bir dini bayram olarak Hıristiyan aleminde 24 Aralık gecesi Noel yemeği, hediyeler ve Noel ağacı ile kutlanırken, Yeni Yıl tüm dünyada çeşitli etkinliklerle 31 Aralık’ı 1 Ocak’a bağlayan gece çoşkuyla karşılanır. Gelin, dünyanın çeşitli ülkelerinde ilginç Noel ve Yılbaşı kutlamalarına birlikte göz atalım!
13 Yule Lads - İzlanda
Dünya çapında noel gelenekleri, tuhaf denebilecek kutlamalara sahne olurken en ilginçlerinden biri de İzlanda’da yer alır. İzlanda'da Noel dönemi, 23 Aralık’ta başlayıp 6 Ocak’ta Epiphany yortusu ile biten ilginç bir gelenekle kutlanır. Buna göre tüm dünyada tek bir Noel Baba karakteri varken İzlanda’da Yule Lads adı verilen, kısmen trol ve hayvan karışımı 13 Noel Baba, her gece İzlandalı çocukları ziyaret eder. Buna göre her akşam çocuklar, yatmadan önce pencerelerinin önüne bir ayakkabı bırakarak, önceki gün nasıl davrandıklarına bağlı olarak bir Yule Lads tarafından ziyaret edilirler. Buna göre eğer iyi bir çocuk olduysanız, ertesi sabah ayakkabınızda şekerler, çikolatalar ve küçük hediyeler, yaramazlık yaptıysanız çürük bir patates bulursunuz.
Noel Ağacında Turşu - Almanya
Noel ağacı geleneğinin ilk olarak 16.yüzyılda Almanya’da başladığına inanılır. Bu nedenle de Almanların Noel ağaçları ile ilgili bazı eğlenceli geleneklere sahip olmaları şaşırtıcı değildir. Bunlardan biri de Noel ağacının dalları içerisine bir turşu saklayarak evdeki çocukların bulmasını beklemektir. Hangi çocuk bulursa ona bir hediye verilir.
Buzda Yüzme Geleneği - Finlandiya
Dünyanın en sıradışı yılbaşı kutlamalarına imza atan bir başka ülke ise Finlandiya’dır. Kuzey Avrupa’da yer alan ülke, eşsiz kar manzaraları ve soğuk iklimi ile bilinir. Haliyle kutlamaları da diğer milletlerden biraz farklı görünüyor. Finlandiyalılar, yeni yılı bedenlerini ve zihinlerini rahatlatacaklarına inandıkları bir yöntemle karşılarlar. Noel günü, geleneksel saunalarında bolca terleyen Finliler, sonrasında buzlu göle dalarak serinlerler.
Cadı Befana - İtalya
Noel gecesi ve Noel Baba ile ilgili tüm bildiklerinizi unutun. Zira İtalya’da 6 Ocak yortusu öncesi, tıpkı Noel Baba gibi çocukları ziyaret ettiğine inanılan Befana isimli bir cadı vardır. Yaşlı bir kadın olan Befana, 5 Ocak arifesinde İtalya’daki evlere bacalarından girerek çocukların Noel için astıkları çorapların içine hediyeler koyar ve genelikle çalı süpürgesi üzerinde uçan Befana, sırtında bir çuval ve yıpranmış kıyafetlerle tasvir edilir.
Tio de Nadal - İspanya
Dünyanın en sıradışı Noel kutlamaları listemizde yer alan bir diğer tuhaf gelenekse İspanya’daki Katalanlara ait. 8 Aralık’tan 24 Aralık Noel arifesine kadar her akşam çocuklar, kırmızı şapkalı içi boş, çubuktan ayaklı ve gülen bir surat ifadesi verilmiş kütükleri su ile besler ve onu sıcak tutmak için battaniye ile sararlar. Bu işlemler doğru yapılırsa, Noel arifesinde kütük canlanır ve çocuklara hediyeler ve şekerler dağıtır.
Yule Keçisi - İsveç
Noel kutlamalarının en güzel yaşandığı Kuzey Avrupa ülkelerinden bir diğeri de İsveç’tir. Ülkede tarihi 11. yüzyıla dek uzanan en eski geleneklerden biri hala popülerliğini korumaktadır. Zira Noel Babanın yerine İsveç’te Yule Goat yani Yule Keçisi karşımıza çıkar. Şeytanı kontrol etme ve kötülükleri uzak tutma gücüne sahip Saint Nicholas’ın temsil edildiği insan boyutunda bir keçi figüründen bahsedilir. Öyle ki 19. yüzyılda Yule Keçisi, aileden bir erkeğin keçi kılığına girerek Noel Baba yerine çocuklara hediye vermesi geleneğini devam ettirirken, günümüzde bu figür yerini yılbaşı ağaçlarında hatta büyük şehirlerde meydanlarda devasa boyutlarda keçi süslemeleri ile kendini gösterir. Julbock adı verilen keçi, samandan yapılır ve kırmızı şeritlerle süslenir. 1950’lerden beri ise her yıl Noel için ateşe verilir.
Örümcek Ağı - Ukrayna
Sıradışı Noel kutlamalarından biri de Ukrayna’ya aittir. Eğer araknofobi yani örümcek korkunuz varsa, Noel zamanı Ukrayna doğru bir seçim olmayabilir. Zira ülkede Noel kutlamalarında hem evlerdeki hem de meydanlardaki Noel ağaçları örümcek ağları ile süslenir. Ukrayna’nın en tuhaf Noel kutlamaları arasında yer alan ve şans getirdiğine inanılan bu gelenek, efsaneye göre çocuklarıyla yaşayan fakir bir dul kadının Noel ağacını süsleyememesinden gelir. Zira evdeki örümcekler, çocukların kötü durumlarına acıyarak, ağacın her yerini ağları ile süslemişlerdir.
Krampus - Avusturya
Çoğu ülkede Noel Baba, çocuklara Noel gecesi evlerinin bacalarından girerek hediyeler getiren bir figür olarak karşımıza çıkar. Avusturya’da ise tam tersi folklorik bir inanış vardır. Buna göre Noel zamanı yarı keçi, yarı iblis olan Krampus, hasır sepetiyle sokaklarda dolaşarak yaramazlık yapan çocukları arar. İyi kalpli çocuklar, şekerlemeler ve hediyelerle ödüllendirilmek için dört gözle beklerken, diğerleri Krampus korkusuyla yaşar. Bugün de Aralık ayı boyunca sokaklarda yürürken Krampus gibi giyinmiş insanlara rastlayabilirsiniz.
Jolabokaflod - İzlanda
İzlanda ile bir diğer ilginç noel kutlaması ise her yıl Noel zamanı, Jolabokaflod adı verilen bir gelenek ile aile üyelerinin birbirlerine kitaplar hediye etmeleridir. Tarihi çok eskilere gitmeyen bu kutlama İkinci Dünya Savaşı’nda kağıt azlığı nedeniyle çekilen sıkıntıdan doğmuştur. Kitap basılamaması aileler ve arkadaşlar arasında ellerindeki kitapları birbirine hediye etme geleneğini doğurmuştur. Her evde edebiyatın bu şekilde teşvik edilmesi sonucu, bugün her 10 İzlandalı’dan birinin kitap bastırmasına şaşmamak gerek.
Bilgin ile konuşun
