Yurt dışına gitmek ve yurt dışında eğitim almak heyecan verici bir deneyim. Ancak yurt dışına gittiğinizde yaşayabileceğiniz olumsuz olaylardan biri de kültür şoku! Kültür şoku; belirli bir kültürde olan insanların farklı bir kültür ortamında yaşamak zorunda kalması nedeniyle çeşitli sıkıntılar, bunalımlar ve zorluklar çekmesi durumudur. Kısaca kendi kültürünüzden farklı bir kültüre geçtiğinizde alışma döneminde çektiğiniz sıkıntılar olarak da tanımlayabiliriz. Peki, kültür şokunun kapsamı nedir, kültür şokunu en hafif şekilde nasıl atlatabiliriz, kültür şokunu arttırıcı unsurlar nelerdir?
Kültür Şokunun Kapsamı Nedir?
İnsanlar en basit yer değişiminde, hatta ev değiştirdiklerinde bile alışma döneminde zorluk çeker. Ülke değiştirdiğinizde, sosyal yaşamınız değiştiğinde ve kültürel boyutta farklılıklar yaşadığınızda sıkıntılar çekmeniz kaçınılmazdır. Kültürel farklılıklar aşırı derecede fazlaysa kültür şoku etkisi de aynı oranda artmaktadır. Kültürel şokun yaşanmasındaki en büyük neden aslında insanların yeni bir ülkede yaşama isteğine rağmen içten içe kendi kültürlerini terk etmek istememesidir. Kişinin geçmiş deneyimleri, duygusal durumu ve kişisel özellikleri kültür şokunda belirleyici etkenlerdir.
Yeni bir ülkede hemen her şey farklı olacaktır. Kullanılan dil başta olmak üzere, eğitim sistemi, değer yargıları, yaşam şartları, iklim, sosyal düzen, ulaşım sistemi, yemek alışkanlıkları, arkadaşlık, komşuluk ya da kültürel özellikler gibi toplumsal davranış biçimleri ilk etapta hissedebileceğiniz farklılıklar olacaktır. Yeni bir ülkeye gittiğinizde ilk günlerde huzursuz, endişeli ve karamsar olmanız normal kabul edebilir. Ancak bu olumsuz durumun sürekli hale gelmesi veya gün geçtikçe artması sorunları kronik hale getirerek yaşamınızı zorlaştırabilir.
Kültür Şokunun Nedenleri
Dil Farklılıkları: Gittiğiniz ülkenin ana dili veya yaygın olarak kullanılan dili ile ilgili yeterli bilgiye sahip değilseniz alışma sürecinizde ciddi zorluk çekebilirsiniz. Aynı dili konuşmamaktan kaynaklanan iletişim sorunları kültür şokunun en önemli nedenlerinden biridir.
Sosyal Yaşam: Her ülkenin kültürüne ait olan sosyal yaşamı, adetleri ve gelenekleri bulunmaktadır. Ülke değiştirdiğiniz zaman çok farklı bir sosyal yaşam ve buna bağlı yaşam tarzları ile karşılaşmanız mümkün. Sosyal yaşamda karşılaşacağınız engeller ve zorluklar kültür şokuna neden olabilmektedir.
Yemek Alışkanlıkları: En temel ihtiyacımız olan yemek ve gıda alımı başka bir ülkeye gittiğinizde en çok zorlanabileceğiniz konulardan biri. Türkiye’de sulu yemek, zeytinyağlı yemekler ve veya et ağırlıklı besleniyor olabilirsiniz ancak gittiğiniz ülkenin yemek alışkanlıkları buna uymayabilir. Yemek konusunda yaşayacağınız zorluklar kültür şokunun en öncelikli nedenlerinden biri.
Dinsel Farklılıklar: Dini inançlar ülkeden ülkeye hatta aynı ülkenin içinde bölgesel olarak bile farklılıklar göstermektedir. Dini inancınızdan farklı bir ülkeye gitmek ve dünya görüşü farklı insanlarla yaşamak sizi en başta biraz zorlayabilir.
Kültürel Farklılıklar: Sanat, müzik, sahne sanatları ve görsel sanatlarda anlayış farklılıkları size kısa süreli de olsa kültür şoku yaşatabilir. Ancak mobil teknoloji ve internetin yaygınlaşması kültürel farklılıkları minimize ettiğinden dolayı kültürler arası iletişim de kolaylaşmıştır.
Kültür Şoku Evreleri Nelerdir?
Gözlem
İlk evre, ortalama 1 hafta sürmektedir. Yeni bir yer, yeni bir ortam ve farklı yaşam tarzlarını gözlemlemek heyecan vericidir. Sıkılacak ve düşünecek zaman olmadığı için karamsarlık yoktur. Okuldaki ilk gün heyecanı, sınıftaki yeni insanlar ile tanışmak, neler yapacağını bilmemek, kendinizi kimsesiz biriymiş gibi hissetmenize yol açabilir ancak bu karamsarlık da ilk 1 hafta içinde sona ermektedir.
Endişe
İlk günlerin heyecanı geçtikten sonra henüz daha yeni tanımaya başladığınız bu ülkede ne aradığınızı ve niye böyle bir karar verip bu ülkeye geldiğinizi kendinize sormaya başlarsınız. Yani, pişmanlık belirtileri başlamaktadır. Okulun eğitim sistemi size çok yabancıdır. Büyük ihtimalle bu eğitim sistemi ile bu okulda dil öğrenemeyeceğinizi düşünmeye başlarsınız. Ortaya çıkan sıkıcı durumdan kurtulmak için okulunuzu, kaldığınız aileyi veya en azından sınıfınızı değiştirmek isteyebilirsiniz.
Sınıfta işlenen seviyenin ya kendi seviyenizden çok ileride ya da çok altında olduğunu söyleyerek, okuldaki her şeyden şikayet eder bir hale gelebilirsiniz. Her şeyi bırakıp Türkiye'ye geri dönme planları yapanlarınız bile olacaktır. Türkiye'deki sevdiklerinizi düşününce, yalnızlığın verdiği sıkıntı ile içine kapanık ve çoğunlukla her şeye karamsar bakan bir ruh hali sergileyeceksiniz. Bazıları bu evrede, kendisinin bu ülkeye gitmesine neden olanlara kızmaktadır.
Ortalama 1-3 ay süren bu evre gerçekten çok önemlidir. Eğer geri dönme hatası yapmaz iseniz, başarılı bir öğrenci olma şansınız çok yüksektir. Bu ilk 1-3 aylık evrede, öğrenci hem kendi ile hem de bu yeni çevre ile mücadele etmektedir. Bu yüzden eğitimini aldığı dil fazla ilerlemez, bundan dolayı da endişesi daha da büyüyebilmektedir.
Kabullenme
Bu evre, geri dönme tarihine 1-2 hafta kalana kadar sürmektedir. Artık okulunuza, kaldığınız yere, sınıfınıza ve yeni arkadaşlarınıza iyice alışmışsınızdır. Yeni dostlarınız vardır ve diliniz hızla ilerlemektedir. Bu dönemde doğma büyüme bu ülkedeymiş gibi hissetmeye başlamışsınızdır. Bu evre, öğrencinin en verimli evresidir.
Geri Dönüş
Ve dönüş zamanı, artık o ülkede geçirecek sadece bir kaç gününüz kalmıştır. İçinizde geri dönme korkusu doğmaktadır. Alışkın olduğunuz bu yeni yerleri, edindiğiniz arkadaşlıkları bırakıp geri dönmek, Türkiye'de iş bulma zorlukları, ekonomik kriz etkenler kültür şokunu tersine işletmektedir. Kendi anavatanınız olan Türkiye'ye dönüşünüzde, eski alışkanlıklarınıza yeniden uyum sağlamanız da size başka bir kültür şoku yaşatacaktır.
Kültür Şokunun Belirtileri
Yazımızın başında da söylediğimiz gibi yeni bir ülkeye gittiğinizde bir süre zorluk yaşamanız normal ama aşağıda sayacağımız belirtiler kronik ve artan bir şekilde sizi etkiliyorsa kültür şoku yaşıyorsunuz diyebiliriz.
- Yalnızlık hissi
- Keskin duygu değişimleri
- İştahsızlık
- Özlem
- Yalnızlık ve sıkıntı
- Endişe ve ağlama
- Anti-sosyallik
- Diğer insanlara aşırı bağımlılık
- Yeni kültüre karşı sinir ve düşmanlık
- Yeni davranış ve düşünce şekillerine karşı isyan
- Duygu durum bozukluklarına bağlı fiziksel belirtiler
Kültür Şokunu Nasıl Atlatabilirim?
- Yeni bir ülkede yaşamaya başladığınızda öncelikle bir süre sıkıntı yaşayacağınızı kabullenin. Bu durumun geçici olduğunun farkına varın.
- Gittiğiniz ülkede insanlarla iletişim kurmaktan çekinmeyin, anlamadığınız şeyleri mutlaka sorun. Yeni bir ülkeye gitmeden önce o ülkenin örf, adet ve geleneklerini araştırın. Size çok normal gelen hareket veya söylemler gittiğiniz ülkede hoş karşılanmayabilir.
- Kültürel uyum sürecinizde en büyük düşmanınız önyargılarınız olacaktır. Önyargılarınızı kenara bırakın ve olaylara objektif olarak bakmaya çalışın.
- Gittiğiniz okulda öğrenci işleri servisi ve öğrenci danışmanlığı servisi ile yaşadığınız sıkıntıları paylaşmaktan çekinmeyin. Kültür şoku yaşamanız halinde duygularınızda “ Bu durumu tek ben yaşıyorum “ hissi olabilir ama emin olun bir çok öğrenci sizle aynı kaygıları paylaşıyor.
- Eğitim için gittiğiniz ülkede yapılan en büyük yanlışlardan biri öncelikle kendi ülkenizden kişilerle iletişime geçmektir. Unutmayın yeni bir kültür tanımaya gittiniz ve yabancı bir ülkede sürekli kendi dilinizden ve milliyetinizden birileriyle görüşmek yeni bir kültüre alışmanızı zorlaştıracaktır.
Diğer yazılarımız...
Yurtdışında Okurken Türkiye’den Özlediklerimiz
Bilgin ile konuşun
